فهرست جهش های شایع ژنتیکی در سرطان های فامیلی و توارثی از مؤسسه ملی سرطان، شامل جهش هایی است که بر چندین ژن سرکوب کننده تومورهای مختلف تأثیر می گذارند. سرطان های ناشی از تغییرات ارثی در ژن های سرکوب کننده تومور شامل سرطان پستان، سرطان تخمدان، سرطان پروستات، لوسمی، سرطان پانکراس و سرطان روده بزرگ است.

نکته: فقط قسمتی از هریک از این سرطان ها با جهش های ارثی مرتبط است بقیه موارد اسپورادیک بوده و ارثی نیستند.

درحال حاضر بسیاری از سرطان ها برای بررسی درمان با داروهای موردنظر به طور مرتب تحت آزمایش قرار می گیرند، این دسته شامل برخی از موارد مرتبط با سندرم های سرطان ارثی و فهرست رو به رشدی از سرطان های دیگر است.
از آنجا که ابتلا به سرطان های نامبرده در لیست زیر، می تواند به علت جهش های ژنی ارثی باشد، بسیاری از افراد مبتلا به آنها برای بررسی وجود ژن موردنظر، انتخاب می شوند.

• سرطان ارثی پستان

• سندرم لی– فرامینی

• سندرم کاودن

• سندرم لینچ

• پولیپوز آدنوماتوز فامیلی

• رتینوبلاستوم

• نئوپلازی اندوکرین چندگانه

• سندرم فون هیپل– لیندو

در زیر شرح مختصری از موارد بهتر شناخته شده سرطا نهای ارثی داده خواهد شد:

سرطان پستان و تخمدان ارثی

ژن های:2 BRCA1 ,BRCA

انواع سرطان‌های مرتبط: سرطان های پستان و تخمدان در خانم‌ها و سرطان های دیگری از قبیل سرطان‌های پروستات، پانکراس و سرطان پستان در مردان

BRCA1 و 2 BRCA ژن های سرکوبگر تومور هستند که محصولات پروتئینی آنها مسئول جلوگیری از تقسیم سلول های کنترل نشده می باشند. به طور خاص، پروتئین های BRCA1 و 2 BRCA در بهبود آسیب به DNA و کنترل ژن های دیگر دخیل هستند. علت اینکه جهش در این ژن ها به طور خاص به  سرطان پستان و تخمدان مرتبط است، کاملاً مشخص نیست، اما ممکن است به هورمون استروژن مربوط باشد. سلول های پستان و تخمدان برای تکثیر به هورمون استروژن وابسته اند و به تغییر مقادیر استروژن واکنش نشان می دهند (برای مثال، مقادیر استروژن تحت تاثیر چرخه قاعدگی و بلوغ است). تقسیم سریع ناشی از استروژن ممکن است منجر به افزایش جهش در این ژن ها و رشد بعدی سرطان گردد.

سندرم لی– فرامینی
ژن: TP53
انواع سرطان‌های مرتبط: سرطان پستان، سارکوم بافت نرم، استئوسارکوم (سرطان استخوان) ، لوسمی، تومورهای مغزی، کارسینوم آدرنوکورتیکال (سرطان غدد فوق کلیه) و سرطان های دیگر یک پروتئین بسیار مهم سرکوب گر تومور را کپی می کند.

ژن TP53 ( یا ژن P53) یک پروتئین بسیار مهم سرکوبگر تومور را کپی می کنند.این ژن در بسیاری از فعالیت های جلوگیری کننده از تقسیم غیرقابل کنترل سلولی دخالت دارد. فعالیت های مهم تنظیم شده توسط P53 عبارتند از: ترمیمDNA، مرگ سلولی (آپوپتوز) و کنترل چرخه سلولی. به این ژن "دروازه بان" می گویند بدین لحاظ که کار آن در نهایت محافظت بدن از تشکیل تومورباعث مستعد شدن فرد به انواع سرطان می شود، زیرا این ژن یکی از TP است. جهش های ارثی در 53 اصل یترین عوامل دفاعی بدن در برابر فعالیت های سرطا نزا است.

 

سندرم کاودن (سندرم تومور هامارتوم PTEN)
ژن:  PTEN (همولوگ فسفاتاز و تنسین)
 PTEN یک ژن سرکوب گر توموراست. درست مانند 53 TP  اگر PTEN   هم معیوب باشد سلول ها ممکن است به تقسیم شدن ادامه دهند، حتی ممکن است تغییرات ایجادکننده سرطان رخ بدهند.

 به طور خاص محصول PTEN پاسخ مثبت یا منفی سلول ها به پیامهای تقسیم شدن و یا تحت آپوپتوز (نسخه خودکشی سلولی) قرار گرفتن را کنترل می کند. اگر تنظیم این پیام‌ها غیرفعال شود، سلول ها ممکن است بی وقفه و خارج از کنترل تقسیم شوند و تومور تشکیل شود. جهش های  PTEN مسئول سندرم کاودن که شامل شکل گرفتن بسیاری از هامارتوم‌ها که رشد غیربدخیمی هستند، می باشند. جهش‌ها همچنین منجر به افزایش ریسک سرطان پستان، سرطان تیروئید و سرطان آندومتر سرطان پوشش رحم می شوند.

 

 

سندرم لینچ (سرطان کولورکتال غیرپولیپوز ارثی)

ژن ها: EPCAM،PMS2 ،MSH6 ،MLH1 ،MSH 2
انواع سرطان‌های مرتبط: سرطان های کولورکتال، آندومتر، تخمدان، لگن کلیوی، پانکراس، روده کوچک، کبد و مجرای صفراوی، معده، مغز و پستان هستند.

ژن های درگیر در سندرم لینچ، ژن های بازسازی نامتقارن DNA هستند. پروتئین‌هایی که توسط این ژن‌ها کدگذاری شده اند مسئول اصلاح اشتباهاتی هستند که هنگام کپی شدن (تکثیر) DNA به وجود آمده اند. هنگامی که این ژن ها معیوب باشند، پروتئین‌ها به درستی قادر به بازسازی  DNA  نخواهد بود. اغلب سرطان های مرتبط با سندرم لینچ رامی توان با "بی ثباتی ریزماهواره ها" شناسایی کرد.
ریزماهواره اصطلاح توالی تکرارشونده DNA  مانند TATATATAT یا CGCGCGCGG است. ژنوم انسانی از این نوع توالی تکرارشونده زیاد دارد. بی ثباتی ریزماهواره ها یعنی جهش هایی که به طور خاص در این توالی های تکرار شونده DNA رخ می دهند. معمولا برخی از تکرارها از بین رفته و یا اضافه می شوند. تغییرات در توالی های تکرارشونده می توانند بر روی پایداری DNA تاثیر گذاشته و منجر به ایجاد انواع سرطان ها شوند.

پولیپوز آدنوماتوزفامیلی

ژن:  APC (کولیت پولیپوز آدنوماتوز)
انواع سرطان‌های مرتبط: سرطان کولورکتال، تومورهای روده کوچک، مغز، معده، استخوان، پوست و بافت های دیگر. همچنین با رشدهای (پولیپ‌های) غیرسرطانی (خوش خیم) روده بزرگ و روده کوچک همراه است.
APC یک ژن سرکوبگر توموراست که چگونگی تقسیم سلولی، چگونگی چسبیدن سلول ها به یکدیگر و چگونگی حرکت سلولی را کنترل می کند. این ژن همچنین در تشخیص آسیب DNA سهیم است و با سایر پروتئین های دخیل در ارتباط بین سلول ها همراهی می کند. بسیاری از جهش های مختلف در APC به عنوان علت ایجاد پولیپوز آدنوماتوز فامیلی شناخته شده اند، یک بیماری که با پیدایش صد پولیپ توأم است. بسیار محتمل است که حداقل یکی از پولیپ ها در برخی مواقع در طول زندگی بیمار بتواند سرطانی شود. پروتئین معیوب APC نیز می تواند منجر به ایجاد تومورهای دسموئید که تومورهای خوش‌خیم ضخیم بافت همبند هستند، بشود.

رتینوبلاستوم
ژن: RB1 (رتینوبلاستوم)
انواع سرطان‌های مرتبط: سرطان چشم (سرطان شبکیه)، پینه آلوم (سرطان غده صنوبری) ،استئوسارکوم، ملانوم و سارکوم بافت نرم

ژن RB1  که یک ژن سرکوبگر است، پروتئین RB1 را کد می کند. پروتئین RB مسئول متوقف کردن تقسیم سلولی در شرایط نامطلوب است (به طور مثال در  هنگام آسیب  DNA که بایستی بازسازی شود، یا زمانی که سلول به نوعی تحت فشار است. این ژن در کنترل سایر پروتئین هایی که در تکثیر DNA آپوپتوز و بلوغ سلولی (تمایز) دخیل هستند، نقش دارد. هنگامی که جهشی در ژن  RB1 رخ دهد. پروتئین RB ممکن است فعالیت نکند، در این صورت رشد سلولی بی قاعده خواهد شد. به دلایلی که به طور کامل مشخص باعث ایجاد سرطان در چشم به ویژه در شبکیه می شود. زمانی که یک کپی جهش یافته از ژن رتینوبلاستوم به ارث برده شود (باعث ایجاد سرطان هایی به نام رتینوبلاستوم ژرمینال یا فامیلیال شود)، ژن جهش یافته در هر سلول بدن یافت می شود و فرد را به شدت به انواع دیگر سرطان، در درجه اول سرطان غده صنوبری، استخوان ها، بافت نرم و پوست، حساس می کند.

 

مولتیپل اندوکرین نئوپلازی تیپ 1 (سندرم ورمر)
ژن:MEN 1
انواع سرطانهای مرتبط: تومورهای درون ریز پانکراس و (معمولاً خوش خیم) تومورهای پاراتیروئید و غده هیپوفیز

MEN1 یک پروتئین سرکوبگر تومور به نام منین را کپی می کند. عملکرد دقیق منین ناشناخته است، اما به نظر می رسد که در تقسیم سلولی _ بازسازی DNA  و آپوپتوز دخیل باشد. بیش از هزار جهش  مختلف در ژن MEN1   موجب ایجاد مولتیپل اندوکرین نئوپلازی تیپ 1 می شوند. تیپ 1 ژن MEN در رشد تومور داخل غدد درون ریز (غدد تولیدکننده هورمون) مداخله می کند. غدد اندوکرینی که غالباً تحت تأثیر مولتیپل نئوپلازی تیپ 1 هستند عبارتند از غده پاراتیروئید، غده هیپوفیز و پانکراس. معمولاً جهش در MEN1 منجر به تولید نسخه کوتاه شده پروتئین منین می شود که ناپایداراست و به راحتی تجزیه می شود. وقتی چنین چیزی اتفاق می افتد، پروتئین عملکردی منین را تولید نمی کند. اگر جهش در نسخه دوم (که در غدد درو نریز عادی است، اگرچه دلیل آن ناشناخته است)، رخ دهد، سلول نمی تواند به هیچ وجه منین مناسبی را تولید کند و منجر به تقسیم غیرقابل کنترل سلول و سرطان می گردد.

 

مولتیپل اندوکرین نئوپلازی تیپ 2
ژن: RET
انواع سرطان های مرتبط: سرطان تیروئید مدولار و فئوکروموسیتوم (تومور خوش خیم غده فوق کلیه)

ژن RET یک پروتوانکوژنی است که در پیا مرسانی سلولی دخالت دارد و غشای سلولی را دربر می گیرد و به عنوان گیرنده ای برای پیام هایی که به پاسخ سلول ها به تغییرات محیطی اطرافشان کمک می کنند، عمل می نمایند.  

MEN2 به سه زیرگونه تقسیم می شود: MEN2A ,MEN2B ،کارسینوم تیروئید مدولاری فامیلی جهش های بسیار کوچک ( FMTC)

بیشتر جهش ها در ژنRET که باعث ایجاد MEN2  می شوند جهش های بسیار کوچک (نقطه ای) هستند که باعث تغییر در فقط یک اسیدآمینه پروتئین می شوند. بسیاری از این جهش ها با سرطان تیروئید مدولاری ارثی (فامیلی) مرتبط هستند.

سندرم فون هیپل– لیندو
ژن: VHL
انواع سرطانهای مرتبط: سرطان کلیه و تومورهای متعدد غیر سرطانی از جمله فئوکروموسایتومرا

ژن VHL به همراه سایر پروتئین های کمپلکس VCB- CUL را تشکیل می دهند. این کمپلکس باعث می شود که سایر پروتئین های درون سلولی زمانی که آسیب دیده اند و یا دیگر نیازی به آن ها نباشد شکسته شوند. ژنومی شود که سایر پروتئین های درون سلول، زمانی که آسیب دیده اند و یا دیگر نیازی به آنها نباشد، شکسته شوند. یکی ازتارگت های این کمپلکس، فاکتور القاء شده با هیپوکسی(HIF2a(2-alpha است. HIF2a پاسخ بدن به تغییرات سطح اکسیژن را با کنترل تقسیم سلولی و تشکیل رگ های خونی جدید و گلبول‌های قرمز انطباق می دهد.

وقتی که سطح اکسیژن نرمال باشد، کمپلکس VCB- CUL2 فاکتور HIF2a را متوقف می کند.زمانی که VHL  جهش پیدا کنند. کمپلکسVCB- CUL2 به درستی عمل نخواهد کرد و نمی تواندHIF2a  یا پروتئین های دیگری که آسیب دیده اند و یا مورد نیاز نیستند را تخریب کند، در این صورت ممکن است HIF2 باعث تحریک تقسیم بیش ازحد سلولی و تشکیل عروق خونی شود که می تواند منجر به ایجاد تومور و کیست که هر دو مشخصه سندرم فون هیپل- لیندو هستند، گردد.

منبع: مجله اخبار آزمایشگاهی شماره  171